Androgyn

Ooit, in mijn tijd als JG – in een ander leven, zo lijkt het wel – werd ik van bepaalde taken buitengesloten omdat ik een vrouw ben. Ik mocht niet de leiding nemen, ik mocht me niet met bepaalde aangelegenheden bemoeien, ik mocht niet te onafhankelijk zijn, want ik was een vrouw. Zij hadden een conventioneel – volgens henzelf op de bijbel gebaseerd – rolpatroon voor de vrouw in gedachten, waar ik dan aan moest voldoen. Iets wat mij niet lukte en waar mijn innerlijk zich tegen bleef verzetten. Want zo was ik nu eenmaal niet.

Toen ik kortgeleden een online androgyntest (http://www.123test.nl/androgyn/ ) invulde, kwam daaruit naar voren dat ik 'zeer mannelijk' ben, wat mij niet echt verbaast. Nu schijnt ieder mens mannelijke en vrouwelijke eigenschappen in zich te hebben. Toch komen bepaalde kenmerken kennelijk meer voor bij mannen en andere meer bij vrouwen. De website van de androgyntest verklaart: 'In de categorieën 'beetje' en 'zeer mannelijk' zitten meer mannen en in de categorieën 'beetje' en 'zeer vrouwelijk' meer vrouwen, maar over de hele linie zijn de verschillen klein. Sekse-gerelateerde kenmerken zijn dus meer een functie van persoonlijkheid dan van sekse!' Vooral die laatste zin intrigeert me. Zijn die kenmerken nu wel of niet sekse-gerelateerd? En hoe zit het met het feit dat wat wij 'mannelijk' en 'vrouwelijk' noemen vaak een tijd- en cultuurgebonden verschijnsel is?

Bij bovengenoemde androgyntest gaat het om de persoonlijkheid. Androgyn betekent dan dat je ongeveer evenveel mannelijke als vrouwelijke kwaliteiten bezit. Overigens kwam mijn man uit deze test naar voren als een 'beetje vrouwelijk'. Zo vullen we elkaar mooi aan!

Woordenboeken en encyclopedia geven aan 'androgyn' dikwijls de betekenis van 'tweeslachtig' of 'mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen tegelijk bezittend'. Iemand die geboren wordt met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen wordt ook wel een hermafrodiet genoemd. Ook spreekt men wel van 'interseksualiteit'. Bij deze uitleggingen gaat het steeds om lichamelijke kenmerken die bepalend zijn voor de sekse en waarbij het onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk het uitgangspunt is.

Wikipedia geeft een andere omschrijving van androgynie:

1. Zich androgyn voelen: een persoon die zich niet mannelijk en niet vrouwelijk voelt, zich juist mannelijk èn vrouwelijk voelt of iemand die gevoelsmatig tussen beide seksen staat.
2. Androgyn zijn uit vrije wil: een persoon die zich niet wenst te conformeren aan de tweedeling man-vrouw. Dit kan verschillende redenen hebben, bijvoorbeeld een spirituele, wat tot ver in de oudheid terug gaat. Belangrijk hierbij is dat God namelijk als mannelijk en vrouwelijk gezien wordt en de complete mens kan dan ook alleen maar mannelijk en vrouwelijk zijn, androgyn dus. Androgynie kan hierdoor ook als een alternatieve levenswijze gezien worden.
3. Zich androgyn uiten: een persoon die uiterlijke kenmerken vertoont van het andere geslacht, zonder daarbij volledig door het leven te gaan als iemand van het andere geslacht. Dit kan geuit worden door middel van zijn/haar kleding, make-up en/of gedrag. Soms komt het voor dat iemand een androgyn uiterlijk heeft. Ook veel muzikanten bedienen zich, in meer of mindere mate, van een androgyn uiterlijk.

bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Androgynie

De eerste omschrijving heeft te maken met genderidentiteit, de tweede met genderrol. Bij genderidentiteit gaat het om het basale gevoel man of vrouw te zijn. Bij genderrol gaat het om het gedrag dat binnen een cultuur wordt verwacht van en toegeschreven aan mannen of vrouwen. Bij de derde omschrijving gaat het om hoe je er uitziet, of hoe je jezelf aan de buitenwereld toont. 

Volgens de omschrijving op Wikipedia krijgt androgyn een breed betekenisveld, met vele mogelijkheden. Androgyn wordt dan een soort tussenrol, noch mannelijk noch vrouwelijk, of juist van beide wat. Ik kan me daar wel in vinden. Androgyn als derde sekse? Misschien een goed idee om een breed tussengebied te creëren en een eind te maken aan de man-vrouw dualiteit. Weg met de stereotype beelden. Weg met de rol- en verwachtingspatronen. Weg met het oordeel op basis van je lichamelijke geslacht. Ieder mens is uniek, met eigen kwaliteiten, of je die nu 'mannelijk' of 'vrouwelijk' noemt.

Identiteit

Wat is identiteit? Volgens ontwikkelingspsycholoog E.H.Erikson bestaat een gevoel van identiteit uit het gevoel een unieke en innerlijk samenhangende persoon te zijn ondanks alle veranderingen. Het gevoel van identiteit ontstaat en ontwikkelt zich in relatie met anderen (andere identiteiten). Volgens Eriksons ontwikkelingsmodel bestaat de levensloop uit acht fasen waarbij in iedere fase een bepaald kernconflict centraal staat. Tegelijk is er ook samenhang tussen de fasen: het resultaat van een ontwikkelingscrisis is van invloed op de ontwikkeling in een volgende fase. Het verwerven en behouden van een gevoel van identiteit speelt in alle fasen een rol, maar staat centraal in de adolescentiefase. Lukt het niet om een goede identiteit op te bouwen tijdens de adolescentiefase, dan zal hier later nog aan gewerkt moeten worden.

Bij het vinden van een eigen identiteit speelt erkenning, bevestiging van wie je bent (en mag zijn!) een belangrijke rol. Vooral door voor jou belangrijke personen, de 'significant others'. Ook het hebben van identificatiefiguren speelt een rol.

Erikson beschouwt een crisis als noodzakelijk om een goede ontwikkeling door te maken. Zo kun je pas door een identiteitscrisis een eigen identiteit ontwikkelen. Doet men dit niet, dan neemt men de identiteit (en de daarmee verbonden ideologie) klakkeloos over van de omgeving en blijft men ook te veel afhankelijk van die omgeving.

Ikzelf probeerde tijdens mijn adolescentie vooral aan de verwachtingen van mijn omgeving te voldoen in de hoop op erkenning. Daarna werd mijn identiteit voornamelijk bepaald door de religieuze groepering waar ik mij bij had gevoegd (Jehovah's Getuigen). Dit was ten opzichte van de samenleving een minderheids- en afwijkende groep en leverde hierdoor ook een negatieve identiteit op. Bovendien wordt er binnen deze groepering van je verwacht dat je je zoveel mogelijk conformeert aan de groepsnormen, de (rol-)verwachtingen en het mensbeeld dat zij hebben. Pas toen ik door een geloofscrisis ging en mij van Jehovah's Getuigen distantieerde, begon ik aan de ontwikkeling van een eigen identiteit.

Ruim vijf jaar later zou ik toch verwacht hebben dat die eigen identiteit zich wel zou hebben ontwikkeld. Maar nee, ik ben er nog volop mee bezig. De vraag wie ik ben is - ook door mijzelf - niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Misschien zit ik wel midden in een identiteitscrisis? Eén ding weet ik wel: wie ik naar mijn gevoel ben, komt doorgaans helemaal niet overeen met wat anderen van mij lijken te verwachten. En ik wil gewoon mezelf zijn, ongeacht wat anderen van mij denken of verwachten.