Identiteit

Wat is identiteit? Volgens ontwikkelingspsycholoog E.H.Erikson bestaat een gevoel van identiteit uit het gevoel een unieke en innerlijk samenhangende persoon te zijn ondanks alle veranderingen. Het gevoel van identiteit ontstaat en ontwikkelt zich in relatie met anderen (andere identiteiten). Volgens Eriksons ontwikkelingsmodel bestaat de levensloop uit acht fasen waarbij in iedere fase een bepaald kernconflict centraal staat. Tegelijk is er ook samenhang tussen de fasen: het resultaat van een ontwikkelingscrisis is van invloed op de ontwikkeling in een volgende fase. Het verwerven en behouden van een gevoel van identiteit speelt in alle fasen een rol, maar staat centraal in de adolescentiefase. Lukt het niet om een goede identiteit op te bouwen tijdens de adolescentiefase, dan zal hier later nog aan gewerkt moeten worden.

Bij het vinden van een eigen identiteit speelt erkenning, bevestiging van wie je bent (en mag zijn!) een belangrijke rol. Vooral door voor jou belangrijke personen, de 'significant others'. Ook het hebben van identificatiefiguren speelt een rol.

Erikson beschouwt een crisis als noodzakelijk om een goede ontwikkeling door te maken. Zo kun je pas door een identiteitscrisis een eigen identiteit ontwikkelen. Doet men dit niet, dan neemt men de identiteit (en de daarmee verbonden ideologie) klakkeloos over van de omgeving en blijft men ook te veel afhankelijk van die omgeving.

Ikzelf probeerde tijdens mijn adolescentie vooral aan de verwachtingen van mijn omgeving te voldoen in de hoop op erkenning. Daarna werd mijn identiteit voornamelijk bepaald door de religieuze groepering waar ik mij bij had gevoegd (Jehovah's Getuigen). Dit was ten opzichte van de samenleving een minderheids- en afwijkende groep en leverde hierdoor ook een negatieve identiteit op. Bovendien wordt er binnen deze groepering van je verwacht dat je je zoveel mogelijk conformeert aan de groepsnormen, de (rol-)verwachtingen en het mensbeeld dat zij hebben. Pas toen ik door een geloofscrisis ging en mij van Jehovah's Getuigen distantieerde, begon ik aan de ontwikkeling van een eigen identiteit.

Ruim vijf jaar later zou ik toch verwacht hebben dat die eigen identiteit zich wel zou hebben ontwikkeld. Maar nee, ik ben er nog volop mee bezig. De vraag wie ik ben is - ook door mijzelf - niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Misschien zit ik wel midden in een identiteitscrisis? Eén ding weet ik wel: wie ik naar mijn gevoel ben, komt doorgaans helemaal niet overeen met wat anderen van mij lijken te verwachten. En ik wil gewoon mezelf zijn, ongeacht wat anderen van mij denken of verwachten.