Rome (6)

Om mijn verslag van de Romereis af te maken, hier nog een stukje over onze laatste dag. We begonnen met inpakken, waarna we onze koffers in het hotel achterlieten. Daarna brachten we een bezoek aan de St.Jan van Lateranen. De St.Jan van Lateranen zou je kunnen zien als de voorloper van de St.Pieter. De oorspronkelijke kerk is al heel oud, en dateert van 324. Het huidige gebouw is van 1589, maar bevat ook oudere gedeelten. Voordat de pausen naar het vaticaan gingen, woonden ze in het Lateraans paleis, naast deze basiliek. In het hoofdschip van de kerk staan beelden van de twaalf apostelen (zie foto boven), waarbij men Judas heeft vervangen door Paulus. De St.Jan van Lateranen is nog steeds de bisschopskerk van Rome, en hierdoor formeel de hoofdkerk van de Rooms-katholieke kerk. De kerk is gewijd aan Johannes de doper en Johannes de evangelist.

Aan de achterzijde van de kerk bevindt zich het baptisterium, de doopkapel. Dit achthoekige gebouw dateert uit 440, en bevat nog een doopvont waarin men door onderdompeling gedoopt werd (zie foto).


beklimmen, om zich hierdoor te verenigen met het lijden van Jezus. Ook tijdens ons bezoek beklommen gelovigen op deze manier de trap. Wij volgden hun voorbeeld niet na, en Tegenover de St.Jan van Lateranen kan men een bezoek brengen aan de heilige trap. Deze 28 treden tellende marmeren trap zou volgens de traditie afkomstig zijn uit het paleis van Pilatus. Het verhaal vertelt dat Sint Helena, de moeder van keizer Constantijn, deze trap vanuit Jeruzalem naar Rome heeft gebracht. Deze trap zou Jezus hebben bestegen nadat hij gegeseld was. Van oudsher is het gebruikelijk dat gelovigen deze trap al biddend op hun knieënnamen de trap die er naast was. Boven aan de trap bevindt zich de vroegere privékapel van de paus, waar men door een raam een blik in kan werpen.

We waren allemaal wat moe van het vele lopen en oververzadigd van alles wat we gezien hadden, en besloten daarom te genieten van een warme lunch op een terras bij een restaurant. Daarna gingen we langzaamaan richting hotel, waar een busje ons kwam halen. Maar voordat we naar het vliegveld gingen, bezochten we nog de catacomben San Callisto. Hier leidde een Nederlands sprekende man ons rond door het doolhof van onderaardse gangen, waar de vroege christenen hun doden begroeven. Een interessant bezoek, waarbij ook veel van de oude symboliek die deze christenen gebruikten zichtbaar wordt.

Uiteindelijk belandden we dan 's avonds op het vliegveld, om rond half tien terug te vliegen naar Nederland. Einde van de Romereis, maar nog lang niet vergeten.

Rome (5)

De st. Pieter is wel een van de beroemdste kerken van de wereld. Het verhaal gaat dat de kerk is gebouwd boven het graf van de apostel Petrus. De inscriptie aan de binnenkant van de koepel luidt: tu es petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. tibi dabo claves regni caelorum. (Gij zijt Petrus, en op deze rots zal ik mijn kerk bouwen. Aan u zal ik de sleutels van het koninkrijk der hemelen geven.)

Alvorens de st.Pieter te betreden, gingen wij door een ingang aan de rechterkant naar de catacomben, waar de pausen begraven liggen, en waar ook het graf van Petrus zich bevindt. Ik had verwacht een heel oud graf te zullen zien (Petrus is tenslotte al bijna tweeduizend jaar dood), misschien met een hekje erom om de plek van de rest van de omgeving af te zonderen. Maar niets is minder waar. Het graf van Petrus is een rijkversierd monument, met alle pracht en praal die bij de katholieke kerk hoort. De eenvoudige Petrus uit de evangeliën zou zich omdraaien in zijn graf als hij wist wat er zich boven zijn hoofd bevindt. Zoiets kun je onmogelijk nog een graf noemen, dit is een monument dat koningen waardig is. Maar ja, Petrus is dan ook de eerste paus.

Veel eenvoudiger is het graf van de vorige paus. Maar hier knielt de gelovige neer om te bidden, bloemen neer te leggen, en foto's van zieke familieleden. Misschien gebeurt er een wonder, en wordt de tocht van Johannes Paulus II naar heiligverklaring versneld.

Wij verlaten dit mausoleum en gaan naar de st. Pieter. Bij het binnentreden in deze basiliek lijkt er iets in de verhoudingen te veranderen: zijn wij ineens dwergen geworden of zo? Wat is alles groot! En alles is bekleed met marmer, graniet, beeldhouwwerk en bladgoud! De ramen in de koepel zorgen voor een bijzondere lichtinval. Midden onder de koepel bevindt zich het baldakijn van Bernini. Deze zou bekleedt zijn met het brons van het dak van het Pantheon.


Op de foto is links een mens te zien. Hierdoor wordt duidelijk hoe groot het allemaal is. Groot, ja, maar mooi? Misschien is het allemaal wat te overdadig. We verlaten de grootsheid die volgens sommigen de grootsheid van de hemel moet symboliseren, en begeven ons naar een van de fonteinen, onder de blote hemel, op het st. Pieterplein. Hier staan we letterlijk op een kunstwerk van Bernini: het hele plein is door hem ontworpen. Het plein wordt aan twee kanten omarmd door galerijen van vier rijen zuilen, die Bernini zelf omschreef als 'de moederlijke armen van de kerk'. In het midden van het ovale plein staat een obelisk, die afkomstig is uit Egypte (door Caligula meegebracht). Rondom deze obelisk is een cirkelvormig patroon waarop de verschillende windrichtingen staan aangegeven. Aan weerszijden van de obelisk, in volmaakte symmetrie, staan twee identieke fonteinen.

Wij verzamelen ons bij de noordelijke fontein, en wandelen vervolgens over de Via di Conciliazione naar de Engelenbrug, steken deze over, en wandelen door een wirwar van straatjes naar het Piazza Navona. Ook hier bekijken we even de fonteinen. Het plein blijkt een geliefde plek voor kunstenaars.

Vervolgens lopen we verder naar het Pantheon. Ooit gewijd aan de goden, dit ronde gebouw met het gat in het dak, is het toch aan de (katholieke) kerk te danken dat het nog steeds bestaat. De christenen maakten er een kerk van (Santa Maria ad Martyres). Oorspronkelijk was het dak aan de buitenkant bekleed met vergulde bronzen dakpannen. Deze zijn door keizer Constantijn II in het jaar 663 naar Constantinopel gebracht. Het bronzen plafondbeslag dat oorspronkelijk aan de binnenkant zat, zagen we eerder op de dag al, in het baldakijn van Bernini in de st. Pieter.

Onze vermoeide voeten waren nog niet klaar voor die dag. We verkwikten ons met een ijsje (italiaans, lekker!) en gingen verder naar de Santa Maria sopra Minerva. Ook daar een tijdje in rondgekeken, maar zo langzamerhand raakten we verzadigd van al die beelden. Verder gelopen in de richting van het volgende metrostation, nog een tijdje bij de Trevifontein gezeten, en vervolgens doorgereisd naar het restaurant waar het eten ons weer heerlijk smaakte.

Rome (4)

Op zondag gingen wij naar de kerk. Of eigenlijk bezochten we die dag wel 4 kerken, maar we begonnen met het bijwonen van de mis in de Friezenkerk. Het was een echte 'nederlandse' mis: met naar mijn mening gebrek aan passie en in een bijna calvinistische toon.

Toch heeft een katholieke mis iets wonderbaarlijks: er werd voor onze ogen een echt magisch ritueel uitgevoerd. Zes of zeven geestelijken stonden rondom de tafel met daarop brood en wijn. De priester spreekt enkele woorden uit, er volgen 3 volle seconden stilte, en vervolgens buigen alle geestelijken voor het brood. Of eigenlijk is het al geen brood meer, het is veranderd in het lichaam van Christus! Met herhaling van hetzelfde ritueel wordt de wijn veranderd in bloed van Christus. (Deze afstammeling van Redbad vraagt zich toch even af waarom de Kerk zich altijd zo verzet heeft tegen magie en heidense rituelen.)

De gelovigen namen vervolgens het lichaam en bloed van Christus tot zich, omdat zij geloven dat dit hen heil brengt. De andersgelovige kon er voor kiezen alleen een zegen te ontvangen. De heiden keek met verwondering toe.

Na de mis was er op echt hollandse wijze gelegenheid voor een bakje koffie en een praatje, waarna wij ons naar het st.Pieterplein begaven. Het was 12.00 u. en de paus verscheen aan het volk. Rechts boven in het Vaticaans paleis ging een raam open, werd een kleed met het wapen van de paus uit het raam gehangen en een zonnescherm neergelaten. Vervolgens verscheen het bovendeel van een in het wit geklede man, waarvan wij aannamen dat het de paus was. Het volk op het plein begon te juichen. Sommigen hadden spandoeken of vlaggen bij zich. De stem van 'il papa' klonk uit de luidsprekers. Iedere keer, wanneer hij een bevolkingsgroep in de eigen taal toesprak, begon deze groep te juichen. Italiaans, Portugees, Engels, Duits, maar geen Nederlands (en wij hebben niet gejuicht).

Wat gaat er door die gelovige katholieke mensen heen bij het zien van de paus? Ik probeerde te bedenken wat zij ervaren, maar ik kwam wederom niet verder dan verwondering. Want het eigen geloof lijkt dikwijls gewoon voor de gelovige, maar wonderbaarlijk voor de buitenstaander.

Rome (3)

Na de San Clemente gingen we naar het colosseum, waar we dankzij onze reserveringen niet in de rij hoefden te staan. Het colosseum wordt vandaag de dag misschien nog wel meer bezocht dan in zijn hoogtijdagen, al is het kolossale gebouw nu zelf de attractie geworden. Naast het colosseum staat de boog van Constantijn, die we ook even bekijken. De bouw van deze boog werd begonnen in het jaar 312 n.Chr. De boog werd versierd met stukken beeldhouwwerk en reliefs die afkomstig zijn van monumenten uit voorgaande perioden, en die daardoor gerelateerd zijn aan Trajanus, Hadrianus en Marcus Aurelius. De horizontale panelen boven de kleine bogen en aan de beide zijden van het monument werden wel speciaal voor deze boog gemaakt, en laten belangrijke episodes uit het leven van Constantijn zien.


Foto: De boog van Constantijn. Deze foto heb ik genomen vanaf het colosseum.

Vervolgens gingen we verder naar de palatijn, waar de resten van het domus Augustana (het huis van Augustus) te zien zijn, en naar het Forum Romanum. Hier bevond zich in de oudheid het centrum van Rome, met de aan de romeinse goden gewijde tempels, de gerechtsgebouwen, markthallen en triomfbogen. Van al die pracht en praal is nu weinig meer over. Het enige wat wij nog kunnen bewonderen zijn ruines, enkele zuilen en de triomfbogen van Titus en Septimus Severus. De boog van Titus is gebouwd ter ere van zijn verovering van Jeruzalem in het jaar 70. Op zijn boog zijn mensen te zien die attributen uit de tempel van Jeruzalem dragen. Heel herkenbaar is de zevenarmige Joodse kandelaar.




Van de tempel van Saturnus staan nog acht zuilen, ernaast staan nog enkele zuilen van wat ooit de tempel van Vespasianus en Titus was.



De belangrijkste tempel in het oude Rome was die van Vesta, de godin van de haard en het haardvuur. De vestaalse maagden waakten er over het eeuwige vuur dat het symbool was van de continuïteit van het leven in Rome.

Op het Forum Romanum is het een stuk rustiger dan in de stad zelf. Zoals op de foto's te zien is, hadden we prachtig weer in Rome, zo rond de 18 graden. Deze dag brachten we voornamelijk in de buitenlucht door, en we hebben dan ook genoten.

Rome (2)

San Clemente

Op onze tweede dag in Rome begonnen we met een bezoek aan de San Clemente. De San Clemente is een van de oudste christelijke kerken van Rome, daterend uit de 12e eeuw. Bij binnenkomst valt mij de rustige sfeer op, de mooie grijstinten van de zuilen, het cosmatenwerk op de vloer, maar bovenal ook het prachtige mozaïek in de apsis. In dit mozaïek wordt de symboliek van het kruis als overwinningsteken duidelijk, alsook het verband tussen het kruis en de levensboom. Pas vanaf de middeleeuwen kwam de nadruk te liggen op de lijdende Christus.

De San Clemente vertelt ons ook het verhaal van het vroege christendom, want onder de kerk gaan resten schuil van nog oudere gebouwen, waaronder een gebouw uit de 1e eeuw, een kleine mithrastempel en een kerk uit de 4e eeuw.

In het jaar 64 n. Chr., in de dagen van keizer Nero, woedde er een grote brand in Rome. Vele huizen werden vernietigd. Aan de huidige Via di San Giovanni in Laterano werden de toenmalige venietigde huizen volgegooid met puin en modder. De nieuwe huizen bouwde men hier bovenop. Tussen deze nieuwe huizen kwam in de 2e eeuw ook een Mithrastempel. De Mithras-cultus was gedurende de 2e en 3e eeuw vooral onder soldaten erg populair. Ondertussen gebruikten de vroege christenen het ernaast gelegen huis van Titus Flavius Clemens als schuilkerk.

afbeelding: Mithrasheiligdom onder de San Clemente

De Mithrasreligie en de christelijke godsdienst bestonden dus een tijdje naast elkaar. Het is opmerkelijk dat er bepaalde overeenkomsten zijn tussen deze twee religies. Zo vierde men op 25 december de geboorte van de zonnegod Mithras, redde het bloed van de door Mithras gedoodde stier zijn volgelingen van de vergankelijkheid, en kwamen de volgelingen bijeen in het heiligdom voor een rituele maaltijd.

In de vierde eeuw, toen het christendom inmiddels tot staatsgodsdienst van het Romeinse rijk was uitgeroepen, werd er bovenop de schuilkerk en de Mithrastempel een basiliek gebouwd. Deze nieuwe kerk werd gewijd aan de heilige Clemens, die geldt als derde opvolger van Petrus als paus, en die een tijdgenoot van Titus Flavius Clemens was. In deze kerk, die deels is gerestaureerd, zijn hier en daar nog oude fresco's zichtbaar. De kerk werd in 1084 door de Noormannen verwoest. De oude kerk werd volgestort, en de nieuwe kerk, de huidige San Clemente, er bovenop gebouwd. De oude gebouwen verdwenen onder de grond, totdat rond 1857 werd begonnen met archeologisch onderzoek en opgravingen. Hierdoor is een bezoek aan de San Clemente ook een kijkje in de geschiedenis.

Rome (1)

Op donderdag 12 maart vertrokken we per touringcar vanaf de NHL naar Schiphol, vanwaar we met een boeing 737 van de KLM naar Rome vlogen. Na een uur en 40 minuten landden we op vliegveld Fiumicino, vlakbij Rome. Daar wachtte een busje op ons om ons naar Hotel Galles te brengen. Na onze spullen naar onze kamers te hebben gebracht, zijn we nog een wijntje gaan drinken in een nabijgelegen bar.

De volgende morgen begonnen we aan ons programma. Eerst naar de Santa Maria Maggiore, daarna naar het st. Pieterplein en de Vaticaanse musea (met de Sixtijnse kapel en de Rafael-zalen). Als je de hele vaticaanse musea doorgaat en alles bekijkt, is het 7 kilometer lopen! Vervolgens naar het Castel Sant'Angelo. Hierboven op heb je een mooi uitzicht over de stad. Bovenstaande foto van de st.Pieter heb ik hier genomen.

Het Castel Sant' Angelo heette vroeger het mausoleum van Hadrianus. Keizer Hadrianus liet rond 130 n. Chr. beginnen met de bouw. Het resultaat was een cilindervormig bouwwerk van 21 meter hoogte en met een diameter van 64 meter. Er liep een vierkante ommuring omheen die volledig was bekleed met marmer. Hadrianus werd een jaar na zijn dood in het mausoleum begraven (139 n.Chr.). Na hem werden vele van zijn familieleden er begraven, en ook de keizers die na hem kwamen, met als laatste Caracalla, in 217 n. Chr.

Later werd het mausoleum opgenomen in de verdedigingswerken rondom het Vaticaan. De naam veranderde toen in Castel Sant'Angelo, oftewel: Engelenburcht. Paus Nicolaas III liet in 1277 de Passetto (doorgang) bouwen, die de burcht verbindt met het Vaticaan. Hierdoor kon men bij gevaar vluchten.


In het boek "Het Bernini Mysterie", van Dan Brown komen zowel de Engelenburcht als de Passetto (doorgang) voor.

Later meer...